Farmaceuten passen bedrijfsvoering aan om nieuwe medicijnen snel bij arme mensen te krijgen

– Een nieuwe beleidstrend bij grote farmaceuten kan ervoor zorgen dat mensen in arme landen minder lang hoeven te wachten op nieuwe medicijnen en vaccins. Dat valt te lezen in de Access to Medicine Index 2021, die afgelopen dinsdag werd gepubliceerd. Acht grote farmaceuten zetten structureel in op toegankelijkheidsstrategieën voor potentiële medicijnen die nog in de pijplijn zitten, om ze vlak na hun wereldwijde introductie beschikbaar te hebben in de ontwikkelingslanden waar ze het hardst nodig zijn.

Door toegankelijkheid voor ontwikkelingslanden al in een vroeg stadium mee te nemen in de planning, komen nieuwe middelen sneller bij arme mensen terecht. Toegankelijkheidsstrategieën variëren van aangepaste prijsstellingen om medicijnen betaalbaar te houden tot het registreren van medicijnen in landen met een hoge ziektelast. Onder dit soort strategieën valt ook het vroegtijdig afgeven van licenties waarmee andere fabrikanten huismerkvarianten van een medicijn kunnen maken.

Jayasree K. Iyer, algemeen directeur van de Access to Medicine Foundation.

Hoewel bedrijven steeds vaker beleid maken voor betere toegankelijkheidsstrategieën, ligt er nog niet voor alle R&D-projecten zo’n strategie klaar. In totaal is er voor 59% van alle potentiële medicijnen die zijn aangemerkt als prioriteit iets van een toegankelijkheidsstrategie te vinden. Bij R&D-projecten voor andere aandoeningen en producten ligt dit op 31%. Het bedrijf dat het wat dit betreft het beste doet is GSK, dat voor 80% van de beoordeelde onderzoeksprojecten een toegankelijkheidsstrategie heeft. De tweede tot en met vijfde plek zijn voor respectievelijk Johnson & Johnson, Novartis, Pfizer en Sanofi.

Ook producten die al op de markt zijn, zijn onder de loep genomen. Daaruit blijkt dat de onderzochte bedrijven in minder dan de helft van de gevallen een plan hebben om deze middelen bij arme mensen te krijgen. Vaak zijn het de lagelonenlanden die over worden geslagen. Van alle producten die door een zorgmedewerker moeten worden toegediend, zoals injecties voor het behandelen van kanker, wordt slechts 13% op initiatief van de farmaceuten toegankelijk gemaakt in lagelonenlanden. Bij producten die je zelf kunt innemen of gebruiken, zoals pillen, ligt dat op 26%. Per land zijn er maar weinig mensen die toegang krijgen door deze initiatieven, die voornamelijk bestaan uit evenwichtige prijsstrategieën.

De Index gaat ervan uit dat het ontwikkelen van een toegankelijkheidsstrategie moet starten in de tweede of derde fase van een klinisch onderzoek, om genoeg tijd te hebben voordat het product gelanceerd wordt. Als goed voorbeeld wordt GSK aangehaald, dat het ontwikkelen van toegankelijkheidsstrategieën nu standaard in gang zet zodra de resultaten van een klinische trial in de tweede fase positief zijn. Ook Pfizer heeft hier beleid voor ontwikkeld en start bij alle projecten twee jaar voor de geplande productintroductie met het ontwikkelen van toegankelijkheidsstrategieën. En Takeda heeft voor het nieuwe denguevaccin een toegankelijkheidsstrategie waarin onder andere staat dat het bedrijf het middel zal registreren in landen waar dengue veel voorkomt, dat het aangepaste prijzen hanteert en dat het bereid is licenties af te geven voor het produceren van generieke varianten.

De Access to Medicine Index is een onafhankelijke ranglijst van de 20 grootste farmaceuten ter wereld op basis van hun inspanningen om meer mensen toegang te geven tot medicijnen in 106 landen. Pfizer is in 2021 een nieuwkomer in de top tien en eindigt vlak achter de drie koplopers GSK, Novartis en Johnson & Johnson. GSK en Novartis zitten zo dicht bij elkaar, dat ze bijna een gedeelde eerste plaats hebben. Deze top vier is toonaangevend op het gebied van toegankelijkheidsstrategieën voor producten in ontwikkeling, samen met Sanofi (5), Takeda (6), AstraZeneca (7) en Merck KGaA (8). Waar in 2018 nog maar één bedrijf beleid had om nieuwe middelen snel bij arme mensen te krijgen, is nu 40% van alle onderzochte farmaceuten actief op dat gebied.

Hoewel GSK opnieuw aan de leiding gaat, is de voorsprong aanmerkelijk kleiner dan twee jaar geleden. Waar het bedrijf nog steeds sterk in is, is de focus op R&D en het feit dat de heldere visie op toegankelijkheid integraal onderdeel is geworden van het bedrijfsbeleid. GSK doet het ook goed zodra een middel op de markt komt. Denk dan aan prijsstelling, licenties, donaties en capaciteitsopbouw in arme landen. Toch zien we dat het bedrijf op dit punt is ingehaald door Novartis, het enige bedrijf dat voor lagelonenlanden evenwichtige toegankelijkheidsstrategieën heeft voor alle producten, inclusief middelen voor hart- en vaatziekten. De grootste vooruitgang is geboekt door Pfizer, dat vanuit de onderste helft van de ranglijst is gestegen naar de top 5. Die stijging is vooral te danken aan goede toegankelijkheidsstrategieën, trainingen en het vroegtijdig ontwikkelen van toegankelijkheidsplannen.

Net als in 2018 concentreren de farmaceuten zich op een paar ziektes. Binnen de categorie infectieziekten gaat ook in 2020 de meeste aandacht naar HIV/AIDS, tuberculose (TB) en malaria, met COVID-19 als nieuwkomer. Van alle projecten die een behandeling zoeken voor besmettelijke ziektes richt bijna tweederde (namelijk 198 van de 320) zich op de vijf genoemde aandoeningen. Als het gaat om niet-besmettelijke ziektes draait het leeuwendeel van het onderzoek om vormen van kanker (461 van de 663 projecten).

R&D voor COVID-19 is al sinds het begin van de pandemie onderwerp van discussie. De Index laat zien dat de pijplijn voor mogelijke medicijnen en vaccins tegen COVID-19 behoorlijk vol is gelopen, terwijl die voor andere ziekteverwekkers die ook tot een pandemie kunnen leiden nog steeds leeg is. Denk dan aan virussen zoals Ebola, Zika en SARS. Voor 10 van de 16 snelst groeiende besmettelijke ziektes is de pijplijn bij alle onderzochte farmaceuten leeg.

De Access to Medicine Index 2021 toetst bedrijven op hun inspanningen om bestaande en nieuwe medicijnen beter toegankelijk te maken. Het onderzoek bestrijkt 82 ziektes, gezondheidsaandoeningen en ziekteverwekkers, waaronder veelvoorkomende killers als HIV en AIDS, TB en malaria, maar ook longontsteking, diarree, zwangerschapscomplicaties, vormen van kanker en andere aandoeningen. De 20 bedrijven die in de Index onderzocht worden genereren 70% van de wereldwijde omzet binnen de farmaceutische industrie en hebben een essentiële rol in het creëren van evenwichtige toegang tot hun producten.

                                -  E I N D E   P E R S B E R I C H T  -

 De ranglijst, relevante data, grafieken en tabellen uit het rapport (bijvoorbeeld uit de Key Findings) zijn op aanvraag beschikbaar. 

De Access to Medicine Index onderzoekt 20 grote research-gedreven farmaceutische bedrijven met producten voor aandoeningen die een hoge ziektelast veroorzaken in ontwikkelingslanden. De Index rangschikt deze bedrijven op basis van hun inspanningen om meer mensen toegang te geven tot medicijnen en kijkt daarbij naar drie onderdelen van de bedrijfsvoering. Zo komt aan het licht wat de best practices zijn, waar vooruitgang wordt geboekt en op welke punten dringend actie ondernomen moet worden. De Index wordt gesteund door meer dan 100 investeerders, die gezamenlijk ruim 14 biljoen dollar beheren. De tweejaarlijkse Index is een uitgave van de Access to Medicine Foundation, een onafhankelijke non-profit organisatie die gefinancierd wordt door de Britse overheid (UK AID), de Bill & Melinda Gates Foundation, het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken, de Wellcome Trust en AXA Investment Managers. 

Voor meer informatie:
Anna Massey 
T: + 31 6 46 59 0700 / +31 20 215 3535
E: amassey@accesstomedicinefoundation.org  W: www.accesstomedicinefoundation.org