Een handvol farmaceuten ontwikkelt het merendeel van essentiële medicijnen voor arme landen, aldus de Access to Medicine Index

Wat doen de 20 grootste farmaceutische bedrijven om de toegang tot medicijnen te verbeteren in ontwikkelingslanden? De Access to Medicine Index 2018, die dinsdag werd gepubliceerd en gebaseerd is op onafhankelijk onderzoek, laat de ranglijst zien. Takeda is de snelste stijger en gaat van een 15e naar de 5e plaats. GSK gaat opnieuw aan de leiding en Novartis klimt naar de 2e plek, net voor Johnson & Johnson en Merck KGaA, waarmee de kopgroep voor dit jaar compleet is.

De vier koplopers zijn samen met Sanofi, op de 6e plaats, goed voor 63% van wat er aan onderzoek en ontwikkeling wordt gedaan rond essentiële medicijnen en vaccins.

“Het feit dat een handvol bedrijven het overgrote deel van de meest urgente R&D voor zijn rekening neemt maakt duidelijk hoe precair deze situatie is. Als ook maar één van de spelers zich terugtrekt, heeft dat een enorme impact.” Dat zegt Jayasree K. Iyer, algemeen directeur van de Access to Medicine Foundation. “Als meer bedrijven hun voorbeeld zouden volgen, zou de situatie minder kwetsbaar worden.”

Uit de Index blijkt dat de farmaceutische branche zich voornamelijk richt op vijf ernstige ziektes. De helft van alle R&D-gerelateerde activiteiten is gericht op malaria, HIV/AIDS, tuberculose, de ziekte van Chagas en leishmaniasis. Deze vijf ziektes staan hoog op de prioriteitenlijst van de internationale gemeenschap en internationale fondsen investeren in onderzoek en ontwikkeling. De Wereldgezondheidsorganisatie en andere partijen hebben in totaal 45 ziektes op de prioriteitenlijst staan.

Uit het onderzoek blijkt dat publiek-private samenwerkingen het merendeel van de R&D rond prioriteitsziektes voor hun rekening nemen. Toch zijn er ook een paar bedrijven die dit soort onderzoek doen zonder financiële push van de gemeenschap. Zo ontwikkelt Merck KGaA nu tests en medicijnen voor schistosomiasis, een zoetwaterparasiet waar ongeveer 252 miljoen mensen mee zijn besmet.

“Dit toont aan dat bedrijven duidelijk reageren als de internationale gemeenschap haar prioriteiten op een rijtje heeft”, zegt Danny Edwards, hoofdonderzoeker voor de Index. “Uit ons onderzoek blijkt dat dit niet alleen geldt voor R&D, maar ook voor wat bedrijven doen om hun producten beter toegankelijk te maken zodra ze op de markt komen. Met andere woorden: als er een concrete stimulans of financiële steun beschikbaar is, gaan meer bedrijven hierin investeren, met name in gebieden met weinig commercieel belang.”

Vooruitgang in de laatste twee jaar
De Index legt bedrijven langs de meetlat op zeven onderdelen van hun bedrijfsvoering die van belang zijn als het gaat om toegang tot medicijnen. 

In het algemeen worden de farmabedrijven er steeds beter in om hun medicijnen voor arme mensen beschikbaar te maken. Drie bedrijven hebben sinds de vorige Index (uit 2016) nieuwe of scherpere access-strategieën geformuleerd. Vijf zetten zwaarder in op businessmodellen die zich uitdrukkelijk richten op mensen met te weinig toegang tot medicijnen. Ook zijn bedrijven transparanter over waar hun medicijnen gepatenteerd zijn, wat weer waardevolle informatie is voor internationale inkopers. Bovendien blijken bedrijven hun prijsstrategieën steeds beter af te stemmen op wat mensen uit verschillende bevolkingsgroepen kunnen betalen.

En toch blijven de resultaten op sommige punten achter. Om een voorbeeld te noemen: hoewel bedrijven hun prijsstrategieën aanpassen om meer producten beter betaalbaar te maken, passen ze dit in maar weinig landen daadwerkelijk toe, meestal alleen in opkomende markten zoals China en Brazilië. Of denk aan alle aanbevolen HIV/AIDS-medicatie, die dankzij het verlenen van licenties nu in betaalbare merkloze varianten geproduceerd en gedistribueerd wordt maar alleen wordt ingezet bij HIV/AIDS en hepatitis C, terwijl we daarmee ook andere ziektes kunnen behandelen.

De bedrijven hebben voor prioriteitsziektes meer projecten in de R&D-pijplijn dan twee jaar geleden. Sinds de vorige Access to Medicine Index zijn minstens 66 geneesmiddelen uit de R&D-pijplijn op de markt gekomen. Dit zijn middelen voor 14 van de ziektes binnen de Index, waarvan de helft gericht is op de behandeling van kanker. En er zijn meer voorbeelden:

• Drie nieuwe pillen die ieder afzonderlijk de zes belangrijkste genotypen van hepatitis C kunnen genezen. Gilead heeft licenties verstrekt aan 11 fabrikanten in India, waardoor zij twee van deze medicijnen als merkloze varianten kunnen produceren en distribueren in 105 ontwikkelingslanden.

• Een kindvriendelijke kauwtablet tegen worminfecties, waar op dit moment naar schatting 795 miljoen mensen mee besmet zijn. Johnson & Johnson heeft beloofd tot 2020 ieder jaar gratis 200 miljoen doses beschikbaar te stellen. 

65% wereldwijde kankersterfte in ontwikkelingslanden
Kanker maakt steeds meer slachtoffers in ontwikkelingslanden, waar nu zo’n 65% procent van de wereldwijde kankersterfte plaatsvindt. Dit jaar brengt de Index voor het eerst in kaart wat bedrijven doen om kankerpatiënten meer toegang te geven tot de medicijnen en diagnostische hulpmiddelen die ze nodig hebben. Daarbij ligt de focus op de 72 producten die volgens de WHO van cruciaal belang zijn voor alle gezondheidszorgsystemen. Novartis heeft hierin het grootste aandeel en is onder andere goed voor de helft van alle kankermedicijnen waaraan ook een plan is gekoppeld om toegankelijkheid te verbeteren.

In R&D wordt veel minder vooruitgedacht over toegankelijkheid van producten voor kanker dan voor infectieziektes. Ter vergelijking: als een product in een vergevorderd stadium van ontwikkeling is, is er bij infectieziekten in 54% van de gevallen een plan om toegankelijkheid te bevorderen. Bij kanker is dat maar 5%.

“Er zijn enorme stappen gezet op het gebied van wereldgezondheid in de afgelopen decennia en alle farmaceutische bedrijven die we analyseren komen op dit punt in actie. Maar om medicijnen echt voor iedereen bereikbaar te maken, moeten we meer bedrijven aan tafel brengen én aan tafel houden.” Jayasree K. Iyer, algemeen directeur van de Access to Medicine Foundation. 

-     EINDE PERSBERICHT     -

Noot voor de pers 

Persmateriaal: De ranglijst, relevante data, grafieken en tabellen uit het rapport (bijvoorbeeld uit de Key Findings) zijn op aanvraag beschikbaar. 

Over de Access to Medicine Foundation: De Access to Medicine Index onderzoekt 20 grote research-gedreven farmaceutische bedrijven met producten voor aandoeningen die een hoge ziektelast veroorzaken in ontwikkelingslanden. De Index rangschikt deze bedrijven op basis van hun inspanningen om meer mensen toegang te geven tot medicijnen en kijkt daarbij naar zeven onderdelen van de bedrijfsvoering. Zo komt aan het licht wat de best practices zijn, waar vooruitgang wordt geboekt en op welke punten dringend actie ondernomen moet worden. De tweejaarlijkse Index is een uitgave van de Access to Medicine Foundation, een onafhankelijke non-profit organisatie die gefinancierd wordt door de Britse overheid (UK AID), het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken, het Nederlandse Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en de Bill & Melinda Gates Foundation.